GİRİŞ
Serbest ticaret anlaşmaları, günümüz ekonomik düzeninin tartışmasız bir gereksinimi haline gelmiştir. Ülkeler hem uluslararası pazarda yer alma hem de ulusal düzeyde refah sağlama beklentilerini gerçekleştirmek üzere, ticareti etkileyen tarife ve tarife dışı engellerin kaldırıldığı, taraflar arasında bir serbest ticaret alanı oluşturan, ancak taraf ülkelerin üçüncü ülkeler ile ticaretlerinde mevcut ulusal düzenlemelerini sürdürmesine izin veren bir sistemin içinde yer almayı tercih etmekte ve bu talep doğrultusunda ikili veya bölgesel düzeyde serbest ticaret anlaşmaları akdetmektedirler.
Türkiye de, gerek uluslararası ticarette serbest ticaret ağları oluşturma eğilimine paralel olarak gerekse Gümrük Birliği çerçevesinde AB’nin Serbest Ticaret Anlaşmaları (STA) yaptığı ülkelerle karşılıklı yarar esasına dayalı benzer anlaşmalar akdetmektedir. Böylece taraflar arasında ticareti etkileyen veya kısıtlayan engellerin kaldırılması sağlanarak ticaret hacminin karşılıklı menfaatler korunarak arttırılması hedeflenmektedir.
Serbest ticaret anlaşmaları ile taraflar arasında ticaretin kolaylaştırmasını sağlayan sistemin merkezinde “menşe” kavramı yer almaktadır. Taraflar arasında ticareti etkileyen veya kısıtlayan engellerin kaldırılması ancak eşyanın taraf ülke veya ülkeler menşeli olmasına bağlıdır. “Eşyanın tercihli menşei” esasına dayalı bu sistemde eşyanın menşei, taraflar arasında akdedilen anlaşmada yer alan menşe kuralları esas alınarak belirlenir. Eşyanın tercihli menşe statüsü kazanmasına yönelik kurallar ve uygulamalar, serbest ticaret anlaşması imzalanan ülke ve ülke gruplarına göre farklılık göstermektedir.
Bu yazıda serbest ticaret anlaşmaları kapsamında eşyanın tercihli menşeinin tespiti üzerine ortak tanımlar ve farklılık gösteren uygulamalar ele alınmıştır.
Anahtar Kelimeler: Serbest Ticaret Anlaşması, Bölgesel Konvansiyon, Menşe, Kümülasyon
1.TÜRKİYE’NİN TARAF OLDUĞU SERBEST TİCARET ANLAŞMALARI VE TERCİHLİ MENŞE ESASLARI
Ülkemizin imzalanmış olduğu ve halen yürürlükte bulunan Serbest Ticaret Anlaşmaları şöyledir;
- Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı Arasında Serbest Ticaret Anlaşması
- Bolivarcı Venezuela Cumhuriyeti Arasındaki Ticaretin Geliştirilmesi Anlaşması
- Güney Kore Serbest Ticaret Anlaşması
- Malezya Serbest Ticaret Anlaşması
- Morityus Cumhuriyeti Serbest Ticaret Anlaşması
- Singapur Serbest Ticaret Anlaşması
- Şili Serbest Ticaret Anlaşması
-- Türkiye ile ikili akdedilmiş ancak anlaşma eki menşe kazanım esaslarını içeren Protokol’ün, Tercihli Menşe Kurallarına Dair Bölgesel Konvansiyon Sistemi kapsamında uygulandığı serbest ticaret anlaşmaları (Serbest Ticaret Anlaşmalarının eklerinde yer alan ve her anlaşma için farklılık gösteren menşe kurallarının çok taraflı bir sözleşmeyle ve tek bir metne uyarlanması maksadıyla oluşturulmuş Bölgesel Konvansiyon Sistemine yazımızın ilerleyen bölümlerinde yer verilmiştir.)
-- Tunus Cumhuriyeti Serbest Ticaret Alanı Tesis Eden Ortaklık Anlaşması
-- Fas Serbest Ticaret Anlaşması
-- İsrail Devleti Serbest Ticaret Anlaşması
-- Mısır Arap Cumhuriyeti Serbest Ticaret Anlaşması
-- Bosna Hersek Serbest Ticaret Anlaşması
-- EFTA Devletleri Serbest Ticaret Anlaşması
-- Faroe Adaları ile ilgili olarak Danimarka Krallığı Serbest Ticaret Anlaşması
-- Filistin adına Filistin Kurtuluş Örgütü Geçici Serbest Ticaret Anlaşması
-- Gürcistan Serbest Ticaret Anlaşması
-- Makedonya Cumhuriyeti Serbest Ticaret Anlaşması
-- Moldova Cumhuriyeti Serbest Ticaret Anlaşması
-- Sırbistan Cumhuriyeti Serbest Ticaret Anlaşması
-- Karadağ Serbest Ticaret Anlaşması
-- Arnavutluk Serbest Ticaret Anlaşması
-- Kosova Cumhuriyeti Serbest Ticaret Anlaşması
Her serbest ticaret anlaşmasının, menşe usul ve esaslarını içeren bir Menşe Protokol’ü / Yönetmeliği vardır. Burada eşyanın hangi durumda tercihli menşe statüsü kazanacağı ve buna dair kurallar belirtilmiştir.
STA’ların tercihli menşe statüsü kriterlerini incelemeye geçmeden önce tüm Serbest Ticaret Anlaşmaları Menşe Protokollerinde / Yönetmeliklerinde yer alan ve eşyaya uygulanması, menşe kazanımına tesir etmeyen “Yetersiz İşçilik ve İşlemler”i incelemek, yazının bundan sonrasını için anlam bütünlüğü sağlayacaktır;
Tüm STA’ lar için Ortak Hüküm: Yetersiz İşçilik ve İşlemler
a) Tek amacı nakliyat ve depolama süresince eşyanın iyi şartlarda muhafazasını sağlamak olan kurutulma, dondurulma, salamura edilme ve diğer benzer işlemler gibi koruyucu işlemler (bir ürüne özel veya farklı özellikler kazandırmayı amaçlayan asitleme, kurutma veya tütsüleme gibi işlemler yetersiz kabul edilmez iken, soğutma, dondurma veya havalandırma gibi koruyucu işlemler (a) bendi çerçevesinde yetersiz kabul edilir).
b) Ambalaj ayırma veya birleştirme.
c) Yıkama, temizleme, toz, oksit, yağ, boya veya diğer tabakalardan arındırma.
ç) Kumaşları ve tekstil ürünlerini ütüleme veya presleme.
d) Basit boyama ve cilalama işlemleri.
e) Pirinci kabuklarından ayırma ve kısmi veya tam öğütme; tahıl ve pirinci parlatma ve perdahlama, pirinci ağartma.
f) Şeker renklendirme veya tatlandırma veya şeker topaklarını biçimlendirme işlemleri; katı haldeki şekeri kısmi veya tam öğütme.
g) Meyvelerin, kuruyemişlerin ve sebzelerin kabuklarını soyma, zarlarını ayıklama, çekirdeklerini çıkarma.
ğ) Keskinleştirme, basit bileme veya basit kesme.
h) Maddelerden setler oluşturma dâhil; eleme, kalburdan geçirme, sıraya koyma, tasnifleme, kalibrasyon, eşleştirme.
ı) Basit şişeleme, tenekeye veya beherlere koyma, torbalama, sandıklama, kutulama, karton veya tahta üzerine yerleştirme ve tüm diğer basit paketleme işlemleri.
i) Ürün veya paketler üzerine marka, etiket, logo ve diğer benzeri ayırt edici işaretleri yapıştırma veya basma işlemleri.
j) Farklı türde olmalarına bakılmaksızın ürünlerin basit şekilde karıştırılması; şekerin diğer herhangi bir girdi ile karıştırılması.
k) Ürünlerin basit şekilde sulandırılması veya su ya da ürünün karakteristik özelliklerini belirgin bir şekilde değiştirmeyecek başka herhangi bir madde ile seyreltilmesi veya suyunun alınması veya denşirilmesi.
l) Tam bir eşya oluşturmak üzere eşyanın parçalarının basit montajı veya ürünlerin parçalarına ayrılması.
m) Hayvan kesimi.
Yetersiz işçilik ve işlemleri açıkladıktan sonra STA’lara göre tercihli menşe kazanım kurallarını inceleyebiliriz;
2. İKİLİ SERBEST TİCARET ANLAŞMALARI KAPSAMINDA TERCİHLİ MENŞE KAZANIM KURALLARI
2.1. Birleşik Krallık STA (Türkiye-Birleşik Krallık Ortak Komitesinin Türkiye Cumhuriyeti ile Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı Arasında Serbest Ticaret Anlaşması Eki Menşe Protokolünü Değiştiren 15/3/2021 Tarihli ve 2/2021 Sayılı Kararı Kapsamı Ticarette Eşyanın Tercihli Menşeinin Tespiti Hakkında Yönetmelik (30.05.2021 t. 31496 s. R.G.)
Anlaşmaya taraf ülkeler: Türkiye- İngiltere
· a)Tamamen anlaşmaya Taraf bir ülkede elde edilen ürünler, (taraf ülkenin kendi toprağından veya deniz yatağından çıkartılan madencilik ürünleri, hasat edilen, yetiştirilen bitkiler ve bitkisel ürünler, orada doğmuş yetiştirilmiş canlı hayvanlar ve bu hayvanlardan elde edilen ürünler, avcılık ve balıkçılıktan elde edilen ürünler, taraf ülke gemileri ile elde edilen deniz ürünleri, taraf ülke fabrika gemileri bordasında üretilen ürünler ve yapılan imalatlar sonrası ortaya çıkan atık ve hurdalar)
b) Sadece o Taraf ülke menşeli girdilerden o Taraf ülkede üretilen ürünler,
c) Yönetmelik eki EK 2 de belirtilen (yetersiz işçilik veya işlemin ötesinde bir işçilik ve işlem uygulanması ya da anlaşmaya taraf olmayan ülkeler menşeli olan girdilerin fiyatının, nihai ürünün fabrika çıkış fiyatına mukayesesi vb..gibi) koşulları karşılamak şartıyla anlaşmaya taraf olmayan ülkeler menşeli girdilerden o Taraf ülkede üretilen ürünler,
Taraf ülke menşeli kabul edilir.
· Bir ürünün menşe statüsü kazanması yani taraf ülke menşeli sayılması halinde, o ürünün üretiminde kullanılan taraf ülke menşeli olmayan girdiler, o ürün başka bir ürün içerisinde girdi olarak kullanıldığında, menşeli olmayan olarak kabul edilmez.
· Bir Taraf ülke menşeli bir ürün, diğer Taraf ülkede başka bir ürünün üretiminde bir girdi olarak kullanılmışsa diğer Taraf ülke menşeli kabul edilir.
Bünyelerine Avrupa Birliği menşeli girdiler dâhil edilmek suretiyle bir Taraf ülkede elde edilen ürünler, o Taraf ülkede yetersiz işçilik ve işlemlerin ötesinde bir işçilik veya işlemden geçmiş olmaları şartıyla o Taraf ülke menşeli olarak kabul edilirler.
· Bir ürünün üretiminde menşeli olmayan girdiler kullanılması nedeniyle Yönetmelik eki EK-2'de belirtilen şartları karşılamazsa, o ürün şu koşulları karşılamak kaydıyla yine de bir Taraf ülke menşeli kabul edilir:
a) 16 ncı fasılda sınıflandırılan işlenmiş balıkçılık ürünleri hariç olmak üzere, Armonize Sistemin 2 nci fasılı ile 4 ila 24 üncü fasıllarında sınıflandırılan ürünlerin üretiminde kullanılan taraf ülke menşeli olmayan girdilerin toplam ağırlığı, o ürünün ağırlığının yüzde 15’ini geçmemelidir.
b) Armonize Sistemin 50 ila 63 üncü fasıllarında sınıflandırılan ürünler hariç, diğer tüm ürünler için, taraf ülke menşeli olmayan girdilerin toplam kıymeti, ürünün fabrika çıkış fiyatının yüzde 10’unu geçmemelidir.
c) Armonize Sistemin 50 ila 63 üncü fasıllarında sınıflandırılan bir ürün için, toleranslar Yönetmelik eki EK-1’in yedinci ve sekizinci notlarında düzenlenir.
2.2.Venezuela STA (Türkiye Cumhuriyeti ile Bolivarcı Venezuela Cumhuriyeti Arasındaki Ticaretin Geliştirilmesi Anlaşması Çerçevesinde Menşe Kümülasyon Sistemi Kapsamı Ticarette Eşyanın Tercihli Menşeinin Tespiti Hakkında Yönetmelik (06.09.2020 t. 31236 s. R.G.)
Anlaşmaya taraf ülkeler: Türkiye Cumhuriyeti ve Bolivarcı Venezuela Cumhuriyeti
· a) Tamamen anlaşmaya Taraf bir ülkede elde edilen ürünler, (taraf ülkenin kendi toprağından veya deniz yatağından çıkartılan madencilik ürünleri, hasat edilen, yetiştirilen bitkiler ve bitkisel ürünler, orada doğmuş yetiştirilmiş canlı hayvanlar ve bu hayvanlardan elde edilen ürünler, avcılık ve balıkçılıktan elde edilen ürünler, taraf ülke gemileri ile elde edilen deniz ürünleri, taraf ülke fabrika gemileri bordasında üretilen ürünler ve yapılan imalatlar sonrası ortaya çıkan atık ve hurdalar)
b) Yönetmelik eki EK 2 de belirtilen (yetersiz işçilik veya işlemin ötesinde bir işçilik ve işlem uygulanması ya da anlaşmaya taraf olmayan ülkeler menşeli olan girdilerin fiyatının, nihai ürünün fabrika çıkış fiyatına mukayesesi vb..gibi) koşulları karşılayarak ilgili Taraf ülkede yeterli işçilik veya işleme tabi tutulmuş olmaları kaydıyla, tamamen elde edilmemiş (taraf olmayan ülke menşeli) girdiler ihtiva ederek anılan Taraf ülkede üretilmiş ürünler,
Taraf ülkelerden biri menşeli kabul edilirler:
· Venezuela menşeli girdiler, yetersiz işçilik ve işlemin ötesinde bir işçilik ve işlem ile Türkiye’de elde edilen bir ürün içine dahil edildikleri takdirde, Türkiye menşeli kabul edilir.
· Türkiye menşeli girdiler, yetersiz işçilik ve işlemin ötesinde bir işçilik ve işlem ile Venezuela’da elde edilen bir ürün içine dahil edildikleri takdirde Venezuela menşeli kabul edilir.
· Tamamen elde edilmemiş ürünler (imalat işleminde üçüncü ülkeler menşeli girdi kullanılan ürünler), Yönetmelik eki EK-2’de yer alan listede belirtilen şartlar yerine getirildiği takdirde yeterli derecede işçilik veya işlem görmüş olarak kabul edilir. EK-2’de yer alan listede belirtilen şartlar, Anlaşma kapsamındaki tüm ürünler için, bu ürünlerin imalatında kullanılan taraf ülke menşeli olmayan girdiler üzerinde yapılması gerekli işçilik ve işlemleri gösterir ve sadece bu girdilere ilişkin olarak geçerlidir. Aynı şekilde söz konusu listede o ürün için belirtilen şartları yerine getirerek menşe statüsü kazanmış bir ürün, başka bir ürünün imalatında kullanıldığı durumda, onun bileşiminde yer aldığı ürüne tatbiki mümkün şartlar kendisine uygulanmaz ve bu malların imalatında kullanılmış olabilecek taraf ülke menşeli olmayan girdiler dikkate alınmaz. Bununla birlikte Yönetmelik eki EK-2’de yer alan listede belirtilen şartlar uyarınca bir ürünün imalatında kullanılmaması gereken taraf ülke menşeli olmayan girdiler, ancak;
a) Toplam kıymetlerinin, ürünün fabrika çıkış fiyatının % 10'unu geçmemesi,
b) Taraf ülke menşeli olmayan girdilerin azami değeri olarak EK-2’de yer alan listede verilmiş olan yüzdelerin, bu bendin uygulanması suretiyle aşılmaması,
şartı ile kullanılabilir.
· 2503.00”, “2710.19”, “2710.12”, “2714.90” ve “2802.00” alt pozisyonlarındaki eşya;
a) Türkiye veya Venezuela menşeli girdilerin Curaçao Adası'nda bulunan ve Venezuela Devleti’nin sahip olduğu Petróleos de Venezuela, S.A. (PDVSA) tarafından işletilen rafineriye ihraç edilen ürünlerin üretiminde kullanılması,
b) Bu rafineride işçilik veya işleme tabi tutulması ve Venezuela tarafından Curaçao Adası'ndan ihraç edilmesi ve Venezuela’daki gümrük idarelerinin, bu eşyanın ihraç edilmiş girdilerin işçilik veya işlemden geçirilmesi suretiyle elde edildiğinin kanıtlanması kaydıyla Venezuela menşeli kabul edilir.
2.3. Güney Kore STA (Türkiye-Güney Kore Serbest Ticaret Anlaşması Çerçevesindeki Ticarette Eşyanın Tercihli Menşeinin Tespiti Hakkında Yönetmelik (30.04.2013 t. 28633 s. R.G.)
Anlaşmaya taraf ülkeler: Türkiye Cumhuriyeti ve Kore Cumhuriyeti
· a) Tamamen anlaşmaya Taraf bir ülkede elde edilen ürünler, (taraf ülkenin kendi toprağından veya deniz yatağından çıkartılan madencilik ürünleri, hasat edilen, yetiştirilen bitkiler ve bitkisel ürünler, orada doğmuş yetiştirilmiş canlı hayvanlar ve bu hayvanlardan elde edilen ürünler, avcılık ve balıkçılıktan elde edilen ürünler, taraf ülke gemileri ile elde edilen deniz ürünleri, taraf ülke fabrika gemileri bordasında üretilen ürünler ve yapılan imalatlar sonrası ortaya çıkan atık ve hurdalar)
· Yönetmelik eki EK 2 de belirtilen (yetersiz işçilik veya işlemin ötesinde bir işçilik ve işlem uygulanması ya da anlaşmaya taraf olmayan ülkeler menşeli olan girdilerin fiyatının, nihai ürünün fabrika çıkış fiyatına mukayesesi vb..gibi) koşulları karşılayarak yeterli işçilik veya işleme tabi tutulmuş olmaları kaydıyla, tamamen elde edilmemiş (taraf olmayan ülke menşeli) girdiler ihtiva ederek anılan Taraf ülkede üretilmiş ürünler,
Taraf ülke menşeli kabul edilir.
· Diğer Taraf ülke menşeli girdiler içerecek şekilde Taraf ülkelerden birinde elde edilen ürünler, gerçekleştirilen işlem veya işçilik, yetersiz işçilik ve işlemin ötesine geçmiş ise o Taraf ülke menşeli kabul edilirler.
· Bir ürünün üretiminde, Yönetmelik eki EK-2'de belirtilen şartlarda tamamen elde edilmemiş ürünler, ek-2’de veya ek-2a’da yer alan listede belirtilen şartlar yerine getirildiği takdirde yeterli derecede işçilik veya işlem görmüş olarak kabul edilir. Ek-2'de veya ek-2a’da yer alan listede belirtilen şartlar, Anlaşma kapsamındaki tüm ürünler için, bu ürünlerin imalatında kullanılan taraf ülke menşeli olmayan girdiler üzerinde yapılması gerekli işçilik ve işlemleri gösterir ve sadece bu girdilerle ilişkili olarak geçerlidir. Bu nedenle;
a) Taraf ülke menşeli olmayan girdilere uygulanan yeterli işçilik ve işlem sonucunda menşeli bir ürün elde edilirse ve bu ürün müteakiben bir başka ürünün imalatında kullanılırsa bu ürünlerin içerdiği menşeli olmayan girdiler dikkate alınmaz.
b) Menşeli ve menşeli olmayan girdiler işleme tabi tutularak menşeli olmayan bir ürün elde edilirse ve bu ürün müteakiben başka bir ürünün imalatında kullanılırsa bu ürünlerin içerdiği sadece menşeli olmayan girdiler dikkate alınır. Menşeli olmayan girdinin kıymeti, ürünün fabrika çıkış fiyatından, nihai olarak elde edilen menşeli olmayan girdinin üretiminde kullanılan menşeli girdinin (kendi ürettiği menşeli girdi dahil) kıymetinin çıkarılması ile elde edilebilir. Kendi ürettiği menşeli girdinin kıymeti, girdinin üretiminde katlanılan tüm maliyetleri ve normal ticaret seyrinde eklenen kâr miktarına denk olan bir kâr miktarını içerir. Burada belirtilen duruma rağmen, listede belirtilen şartlar uyarınca bir ürünün imalatında kullanılmaması gereken taraf ülke menşeli olmayan girdiler ancak;
a) Toplam kıymetlerinin, ürünün fabrika çıkış fiyatının % 10'unu geçmemesi,
b) Taraf ülke menşeli olmayan girdilerin azami değeri olarak listede verilmiş olan yüzdelerin, bu bendin uygulanması suretiyle aşılmaması,
şartı ile kullanılabilir.
Bu hükümler, Armonize Sistemin 50 ila 63 üncü fasıllarındaki ürünlere uygulanmaz.
2.4.Malezya STA (Türkiye-Malezya Serbest Ticaret Anlaşması Çerçevesindeki Ticarette Eşyanın Tercihli Menşeinin Tespiti Hakkında Yönetmelik (10.07.2015 t. 29412 s. R.G.)
Anlaşmaya taraf ülkeler: Türkiye ve Malezya
· a) Tamamen anlaşmaya Taraf bir ülkede elde edilen ürünler, (taraf ülkenin kendi toprağından veya deniz yatağından çıkartılan madencilik ürünleri, hasat edilen, yetiştirilen bitkiler ve bitkisel ürünler, orada doğmuş yetiştirilmiş canlı hayvanlar ve bu hayvanlardan elde edilen ürünler, avcılık ve balıkçılıktan elde edilen ürünler, taraf ülke gemileri ile elde edilen deniz ürünleri, taraf ülke fabrika gemileri bordasında üretilen ürünler ve yapılan imalatlar sonrası ortaya çıkan atık ve hurdalar)
· b) Yönetmelik eki EK 2 de belirtilen koşulları karşılayarak ilgili Taraf ülkede yeterli işçilik veya işleme tabi tutulmuş olmaları kaydıyla, tamamen elde edilmemiş (taraf olmayan ülke menşeli) girdiler ihtiva ederek anılan Taraf ülkede üretilmiş ürünler,
Taraf ülkelerden biri menşeli kabul edilirler.
· Taraflardan biri menşeli girdiler, diğer Taraf ülkede yetersiz işçilik ve işlemin ötesinde bir işçilik veya işlem uygulanarak bir ürüne dâhil edildiğinde, diğer Taraf ülke menşeli girdiler olarak kabul edilir.
· Armonize Sistem (AS) 25 ila 97 nci Fasıllarında yer alan Avrupa Birliği menşeli girdiler, Türkiye’de veya Malezya'da daha ileri düzeyde bir işleme tabi tutuldukları veya bu ülkelerde bir ürün içine dâhil edildikleri takdirde, Türkiye veya Malezya menşeli girdiler olarak kabul edilir. Bu girdilerin;
a) Türkiye’de veya Malezya'da tabi tutulduğu işçilik veya işlemin, yetersiz işçilik ve işlemin ötesine geçmesi,
b) Söz konusu girdiler Türkiye’ye veya Malezya'ya doğrudan ihraç edilmiş olsalar idi geçerli olacak menşe kuralları uygulandığında, girdilerin yine Avrupa Birliği menşei kazanacak olması,
c) Türkiye, Malezya ve Avrupa Birliği arasında, bu kümülasyon mekanizması ile söz konusu ürünlerin menşeinin belgelendirilmesi ve kontrolüne ilişkin maddelerin tam olarak uygulanmasını sağlayan yeterli idari iş birliği süreçlerine imkan veren düzenlemelerin mevcut olması
koşuluyla, bu hüküm uygulanabilir.
· AS 25 ila 97 nci Fasıllarında yer alan Güneydoğu Asya Uluslar Birliği (ASEAN) (Endonezya, Malezya, Tayland, Filipinler ve Singapur (kurucu üyeler), Bruney (1984), Vietnam (1995), Laos (1997), Myanmar (1997) ve Kamboçya) üyesi ülke menşeli girdiler, Türkiye’de veya Malezya'da daha ileri düzeyde bir işleme tabi tutuldukları veya bu ülkelerde bir ürün içine dâhil edildikleri takdirde, Türkiye veya Malezya menşeli girdiler olarak kabul edilir. Bu ürünlerin menşe statüsü kazanabilmesi için;
a) Söz konusu girdilerin Türkiye’de veya Malezya'da tabi tutulduğu işçilik veya işlemin, yetersiz işçilik ve işlemlerin ötesine geçmesi,
b) Söz konusu girdiler Türkiye’ye veya Malezya'ya doğrudan ihraç edilmiş olsalar idi geçerli olacak menşe kuralları uygulandığında, girdilerin yine bir ASEAN üyesi ülke menşei kazanacak olması,
c) Türkiye, Malezya ve ilgili ASEAN üyesi ülke arasında, bu kümülasyon mekanizması ile söz konusu ürünlerin menşeinin belgelendirilmesi ve kontrolüne ilişkin maddelerin tam olarak uygulanmasını sağlayan yeterli idari işbirliği süreçlerine imkan veren düzenlemelerin mevcut olması,
koşuluyla, bu hüküm uygulanabilir.
· Bir ürünün üretiminde, Yönetmelik eki EK-2'de belirtilen şartlarda tamamen elde edilmemiş ürünler, listede belirtilen şartlar yerine getirildiği takdirde yeterli derecede işçilik veya işlem görmüş olarak kabul edilir. Anlaşma tarafından kapsanan tüm ürünler için listede belirtilen şartlar, imalatta kullanılan menşeli olmayan girdiler üzerinde yapılması gerekli işçilik ve işlemleri gösterir ve sadece bu girdilerle ilgili olarak uygulanır. Bu nedenle, listedeki şartları yerine getirerek menşe statüsü kazanmış bir ürün başka bir ürünün imalatında kullanılırsa, onun bileşiminde yer aldığı ürüne tatbiki mümkün şartlar, kendisine uygulanmaz ve bunların imalatında kullanılmış olabilecek menşeli olmayan girdiler dikkate alınmaz.
· Ek-2'de yer alan listede belirtilen şartlar uyarınca belli bir ürünün imalatında kullanılmaması gereken menşeli olmayan girdiler, ancak toplam kıymetlerinin veya ölçülen safi ağırlıklarının;
a) Fasıl 16'da sınıflandırılan işlenmiş balıkçılık ürünleri hariç olmak üzere, AS'nin Fasıl 2’si ile Fasıl 4 ila 24'ünde sınıflandırılan ürünler için, o ürünün ağırlığının %10'unu,
b) AS'nin Fasıl 50 ila 63’ünde sınıflandırılan ürünler hariç olmak üzere, Ek-1'in not 6 ve 7’sinde belirtilen toleransların uygulandığı diğer ürünler için ürünün fabrika çıkış fiyatının %10'unu,
geçmemesi şartıyla kullanılabilir.
2.5.Morityus STA (Türkiye Cumhuriyeti ile Morityus Cumhuriyeti Arasında Serbest Ticaret Anlaşması Çerçevesindeki Ticarette Eşyanın Tercihli Menşeinin Tespiti Hakkında Yönetmelik (09.06.2013 t. 28672 s. R.G.)
Anlaşmaya taraf ülkeler: Türkiye Cumhuriyeti ve Morityus Cumhuriyeti
· a) Tamamen anlaşmaya Taraf bir ülkede elde edilen ürünler, (taraf ülkenin kendi toprağından veya deniz yatağından çıkartılan madencilik ürünleri, hasat edilen, yetiştirilen bitkiler ve bitkisel ürünler, orada doğmuş yetiştirilmiş canlı hayvanlar ve bu hayvanlardan elde edilen ürünler, avcılık ve balıkçılıktan elde edilen ürünler, taraf ülke gemileri ile elde edilen deniz ürünleri, taraf ülke fabrika gemileri bordasında üretilen ürünler ve yapılan imalatlar sonrası ortaya çıkan atık ve hurdalar)
· b) Yönetmelik eki EK 2 ve EK 2a da belirtilen (yetersiz işçilik veya işlemin ötesinde bir işçilik ve işlem uygulanması ya da anlaşmaya taraf olmayan ülkeler menşeli olan girdilerin fiyatının, nihai ürünün fabrika çıkış fiyatına mukayesesi vb..gibi) koşulları karşılayarak ilgili Taraf ülkede bu listelerde belirtilen uygulamalarda bir işçilik ve işlem görmüş olmaları kaydıyla, tamamen elde edilmemiş (taraf olmayan ülke menşeli) girdiler ihtiva ederek anılan Taraf ülkede üretilmiş ürünler,
Taraf ülkelerden biri menşeli kabul edilirler.
· Diğer Taraf ülke, AKP ülkeleri (Afrika Karayip Pasifik ülkeleri) (Angola, Antigua ve Barbuda, Bahamalar, Barbados, Belize, Benin, Botsvana, Burkina Faso, Burundi, Kamerun, Cape Verde, Orta Afrika Cumhuriyeti, Çad, Cook Adaları, Fildişi sahilleri, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Cibuti, Dominika, Dominik Cumhuriyeti, Ekvator Ginesi, Eritre, Etiyopya, Mikronezya Federe Devletleri, Fiji, Gabon, Gambiya, Gana, Grenada, Gine, Gine Bisav, Guyana, Güney Afrika, Haiti, Jamaika, Kenya, Kiribati, Lesoto, Liberya, Madagaskar, Malavi, Mali, Marshall Adaları, Moritanya, Mozambik, Namibya, Nauru, Nijer, Niue, Nijerya, Palau, Papua Yeni Gine, Kongo Cumhuriyeti, Ruanda, St Kitts ve Nevis, St Lucia, St Vincent ve Grenadine Adaları, Samoa, Sao Tome ve Principe, Senegal, Seyşeller, Sierra Leone, Solomon Adaları, Somali, Sudan, Surinam, Svaziland, Tanzanya, Togo, Tonga, Trinidad ve Tobago, Tuvalu, Uganda, Komorlar, Vanuatu, Zambiya, Zimbabve) veya Avrupa Birliği menşeli maddeler, Taraf ülkede yetersiz işçilik ve işlemlerin ötesinde bir işlemden geçmiş olmaları şartıyla, Taraf ülkede elde edilmiş bir ürün içine dâhil edildikleri takdirde Taraf ülke menşeli olarak kabul edilirler.
· Taraf ülkelerden birinde gerçekleştirilen işçilik veya işlemin yetersiz işçilik ve işlemlerin ötesine geçmediği durumlarda; işlemin gerçekleştirildiği Taraf ülkede eklenen katma değer, diğer Taraf ülke, AKP ülkeleri veya Avrupa Birliği ülkelerden biri menşeli maddelerin kıymetini geçiyor ise elde edilen ürün taraf ülke menşeli olarak kabul edilir. Aksi halde elde edilen ürün, en yüksek girdi kıymetine sahip olan ülke veya topraklar menşeli kabul edilir.
· Nihai işçilik ve işlemin Taraf ülkede gerçekleştirilmiş olması kaydıyla, diğer Taraf ülke, AKP ülkeleri ya da Avrupa Birliği’nde gerçekleştirilmiş işçilik ve işlemler de Taraf ülkede gerçekleştirilmiş sayılır. Bu madde hükmü uyarınca menşeli ürünün birden fazla ülkede elde edildiği hallerde, bu ürünler ancak Taraf ülkede gerçekleştirilen işçilik veya işlemin yetersiz işçilik ve işlemlerin ötesine geçmesi durumunda Taraf ülke menşeli sayılır.
· Tarafların talebi üzerine AKP ülkeleri dışında kalan, belli bir coğrafi oluşuma ait olan gelişmekte olan bir komşu ülke (Cezayir, Mısır, Libya, Fas, Tunus, Maldivler) menşeli maddeler Taraflardan birisinde elde edilen bir ürüne dâhil edildiğinde, aşağıdaki şartların karşılanmış olması koşuluyla Taraflardan birisi menşeli madde olarak değerlendirilebilir:
a) Taraflardan birisinde gerçekleştirilen işlem ve işçiliğin yetersiz işlem ve işçiliklerin ötesinde bir işçilik ve işlem olması,
b) İlgili gelişmekte olan komşu ülkeler ile Türkiye arasında, Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması’nın (GATT) XXIV üncü maddesi çerçevesinde bir tercihli ticaret anlaşmasının mevcut olması,
c) Morityus ve ilgili gelişmekte olan komşu ülkeler arasında bu fıkranın doğru bir şekilde uygulanmasını sağlamak üzere “idari işbirliği” işlemlerine ilişkin yeterli bir anlaşma yapılmış olması.
· Tamamen bir taraf ülkede elde edilmemiş ürünler, Yönetmelik eki EK 2 ve Ek 2 a da belirtilen (yetersiz işçilik veya işlemin ötesinde bir işçilik ve işlem ya da menşeli olmayan girdi fiyatının ürünün fabrika çıkış fiyatına mukayesesi ve diğer toleranslar) koşulları karşıladıkları takdirde yeterli derecede işçilik veya işlem görmüş olarak kabul edilir. Ek 2 ve Ek 2 a listelerindeki şartları yerine getirerek menşe statüsü kazanmış bir ürün başka bir ürünün imalatında kullanılırsa, onun bileşiminde yer aldığı ürüne tatbiki mümkün şartlar, kendisine uygulanmaz ve bunların imalatında kullanılmış olabilecek menşeli olmayan maddeler dikkate alınmaz.
· Ek-2 ve Ek-2a’da yer alan listelerde belirtilen şartlar uyarınca bir ürünün imalatında kullanılmaması gereken menşeli olmayan maddeler aşağıdaki şartların yerine getirilmesine bağlı olarak kullanılabilir:
a) Toplam kıymetleri, ürünün fabrika çıkış fiyatının %15’ini geçmiyorsa,
b) Menşeli olmayan maddelerin azami değeri olarak listede verilmiş olan yüzdeler, bu fıkranın uygulanmasıyla aşılmamışsa.
Ancak bu hükümler Armonize Sistem’in 50 ila 63 üncü fasıllarındaki ürünlere uygulanmaz.
2.6.Singapur STA (Türkiye Singapur Serbest Ticaret Anlaşması Çerçevesindeki Ticarette Eşyanın Tercihli Menşeinin Tespiti Hakkında Yönetmelik (01.10.2017 t. 30197 s. R.G.)
Anlaşmaya taraf ülkeler: Türkiye ve Singapur
· a) Tamamen anlaşmaya Taraf bir ülkede elde edilen ürünler, (taraf ülkenin kendi toprağından veya deniz yatağından çıkartılan madencilik ürünleri, hasat edilen, yetiştirilen bitkiler ve bitkisel ürünler, orada doğmuş yetiştirilmiş canlı hayvanlar ve bu hayvanlardan elde edilen ürünler, avcılık ve balıkçılıktan elde edilen ürünler, taraf ülke gemileri ile elde edilen deniz ürünleri, taraf ülke fabrika gemileri bordasında üretilen ürünler ve yapılan imalatlar sonrası ortaya çıkan atık ve hurdalar)
· b) Yönetmelik eki EK B ve EK B(a) da belirtilen (yetersiz işçilik veya işlemin ötesinde bir işçilik ve işlem uygulanması ya da anlaşmaya taraf olmayan ülkeler menşeli olan girdilerin fiyatının, nihai ürünün fabrika çıkış fiyatına mukayesesi vb..gibi) koşulları karşılayarak ilgili Taraf ülkede bu listelerde belirtilen uygulamalarda bir işçilik ve işlem görmüş olmaları kaydıyla, tamamen elde edilmemiş (taraf olmayan ülke menşeli) girdiler ihtiva ederek anılan Taraf ülkede üretilmiş ürünler,
Taraf ülkelerden biri menşeli kabul edilirler
· Taraflardan biri menşeli girdiler, diğer Taraf ülkede bir ürüne dâhil edildiğinde, diğer Taraf ülke menşeli girdiler olarak kabul edilir. Yetersiz işçilik ve işlemin ötesinde bir işçilik veya işlemden geçmiş olmaları şartıyla, söz konusu girdilerin Yönetmelik eki EK B ve EK B(a) da belirtilen uygulamalarda bir işçilik veya işlemden geçmiş olmaları gerekmez.
· Armonize Sistemin 25 ila 97 nci Fasıllarında yer alan Avrupa Birliği menşeli girdiler, Türkiye’de veya Singapur'da daha ileri düzeyde bir işleme tabi tutuldukları veya bu ülkelerde bir ürün içine dâhil edildikleri takdirde, Türkiye veya Singapur menşeli girdiler olarak kabul edilir. Bu ürünlerin menşe statüsü kazanabilmesi için:
a) Söz konusu girdilerin Türkiye’de veya Singapur’da tabi tutulduğu işçilik veya işlemin, yetersiz işçilik ve işlemlerin ötesine geçmesi,
b) Söz konusu girdiler Türkiye’ye veya Singapur'a doğrudan ihraç edilmiş olsalar idi geçerli olacak menşe kuralları uygulandığında, girdilerin yine Avrupa Birliği menşei kazanacak olması ve
c) Türkiye, Singapur ve Avrupa Birliği arasında, bu kümülasyon mekanizması ile söz konusu ürünlerin menşeinin belgelendirilmesi ve kontrolüne ilişkin maddelerin tam olarak uygulanmasını sağlayan yeterli idari işbirliği süreçlerine imkan veren düzenlemelerin mevcut olması koşullarıyla, girdilerin Yönetmelik eki EK B ve EK B(a) da belirtilen uygulamalarda bir işçilik veya işlemden geçmiş olmaları gerekmez.
· Armonize Sistemin 25 ila 97 nci Fasıllarında yer alan ve Türkiye ile arasında bir tercihli ticaret anlaşması olan ASEAN’a üye ülke (Endonezya, Malezya, Tayland, Filipinler ve Singapur (kurucu üyeler), Bruney (1984), Vietnam (1995), Laos (1997), Myanmar (1997) ve Kamboçya) menşeli girdiler, Türkiye’de veya Singapur'da bir ürün içine dâhil edildikleri takdirde, Türkiye veya Singapur menşeli girdiler olarak kabul edilir.Bu ürünlerin menşe statüsü kazanabilmesi için:
a) Söz konusu girdilerin Türkiye’de veya Singapur'da tabi tutulduğu işçilik veya işlemin yetersiz işçilik ve işlemlerin ötesine geçmesi,
b) Söz konusu girdilerin menşeinin, Türkiye'nin söz konusu ASEAN’a üye ülkeye uyguladığı tercihli anlaşma çerçevesindeki menşe kurallarına göre belirlenmesi,
c) Taraflardan birine daha ileri bir işçilik veya işleme tâbi tutulmak amacıyla ihraç edilen ASEAN’a üye ülke menşeli girdilerin menşeinin tevsikinin, söz konusu girdiler doğrudan Türkiye'ye ihraç edilse idi kullanılacak menşe ispat belgesi ile sağlanması gerekir.
· ASEAN’a üye ülke menşeli girdiler, Yönetmeliğin EK D’sinde listelenen ürünlerden birine dahil edildiğinde veya ileri bir işleme tâbi tutulduğunda, yetersiz işçilik ve işlemlerin ötesinde bir işçilik ve işlemden geçmiş olmaları şartıyla Taraf ülke menşeli girdiler olarak kabul edilir.
· Tamamen elde edilmemiş ürünler, EK B veya Ek B(a)’da yer alan listede belirtilen şartlar yerine getirildiği takdirde yeterli derecede işçilik veya işlem görmüş olarak kabul edilirler. Ürünler için listede belirtilen şartlar, imalatta kullanılan menşeli olmayan girdiler üzerinde yapılması gerekli işçilik ve işlemleri gösterir ve sadece bu girdilerle ilgili olarak uygulanır. Bu nedenle, EK B veya Ek B(a)’da yer alan listedeki şartları yerine getirerek menşe statüsü kazanmış bir ürün başka bir ürünün imalatında kullanılırsa, onun bileşiminde yer aldığı ürüne tatbiki mümkün şartlar, kendisine uygulanmaz ve bunların imalatında kullanılmış olabilecek menşeli olmayan girdiler dikkate alınmaz.
· EK B veya EK B(a)'da yer alan listede belirtilen şartlar uyarınca belli bir ürünün imalatında kullanılmaması gereken menşeli olmayan girdiler, ancak toplam kıymetlerinin veya ölçülen net ağırlıklarının;
a) Fasıl 16’da sınıflandırılan işlenmiş balıkçılık ürünleri hariç olmak üzere, Armonize Sistemin Fasıl 2’si ile Fasıl 4 ila 24’ünde sınıflandırılan ürünler için, o ürünün ağırlığının yüzde 10’unu,
b)Armonize Sistemin Fasıl 50 ila 63’ünde sınıflandırılan ürünler hariç olmak üzere diğer ürünler için, ürünün fabrika çıkış fiyatının yüzde 10’unu geçmemesi şartıyla kullanılabilir.
2.7. Şili STA (Türkiye-Şili Serbest Ticaret Anlaşması Çerçevesindeki Menşe Kümülasyon Sistemi Kapsamı Ticarette Eşyanın Tercihli Menşeinin Tespiti Hakkında Yönetmelik (15.03.2011 t. 27875 s. R.G.)
Anlaşmaya taraf ülkeler: Türkiye Cumhuriyeti ve Şili Cumhuriyeti
· a) Tamamen anlaşmaya Taraf bir ülkede elde edilen ürünler, (taraf ülkenin kendi toprağından veya deniz yatağından çıkartılan madencilik ürünleri, hasat edilen, yetiştirilen bitkiler ve bitkisel ürünler, orada doğmuş yetiştirilmiş canlı hayvanlar ve bu hayvanlardan elde edilen ürünler, avcılık ve balıkçılıktan elde edilen ürünler, taraf ülke gemileri ile elde edilen deniz ürünleri, taraf ülke fabrika gemileri bordasında üretilen ürünler ve yapılan imalatlar sonrası ortaya çıkan atık ve hurdalar)
· b) Yönetmelik eki EK II de belirtilen (yetersiz işçilik veya işlemin ötesinde bir işçilik ve işlem uygulanması ya da anlaşmaya taraf olmayan ülkeler menşeli olan girdilerin fiyatının, nihai ürünün fabrika çıkış fiyatına mukayesesi vb..gibi) koşulları karşılayarak ilgili Taraf ülkede Yönetmelik eki EK II deki uygulamalara tabi tutulmuş olmaları kaydıyla, tamamen elde edilmemiş (taraf olmayan ülke menşeli) girdiler ihtiva ederek anılan Taraf ülkede üretilmiş ürünler,
Taraf ülkelerden biri menşeli kabul edilirler.
· Şili menşeli maddeler, Türkiye’de elde edilen bir ürün içine dahil edildikleri takdirde, Türkiye menşeli kabul edilir. Söz konusu maddelerin yetersiz işçilik ve işlemin ötesinde bir işçilik veya işlemden geçmiş olmaları koşuluyla, Yönetmelik Eki EK II de belirtilen işçilik veya işlemden geçmiş olma şartı aranmaz. Türkiye menşeli maddeler, Şili’de elde edilen bir ürün içine dahil edildikleri takdirde, Şili menşeli kabul edilir. Söz konusu maddelerin yetersiz işçilik ve işlemin ötesinde bir işçilik veya işlemden geçmiş olmaları koşuluyla, Yönetmelik Eki EK II de belirtilen işçilik veya işlemden geçmiş olma şartı aranmaz. Bu koşullar altında bir Taraf Ülkede yapılan bir imalat işleminde, sadece diğer Taraf ülke menşeli maddeler kümülasyona tabi tutulabilir olup, söz konusu işlemde üçüncü ülkeler menşeli maddelerin kullanılması halinde, bunların Yönetmelik eki Ek-II'de yer alan listede belirtilen şartlar uyarınca yeterli derecede işçilik veya işlem görmesi gerekir.
· Avrupa Birliği menşeli maddeler, bir Taraf Ülkede daha ileri düzeyde bir işleme tabi tutuldukları veya bir Taraf Ülkede bir ürün içine dâhil edildikleri takdirde o Taraf Ülke menşeli maddeler olarak kabul edilir. Avrupa Birliği menşeli maddelerin Türkiye veya Şili’de elde edilen bir ürün içine dâhil edildikleri takdirde, Türkiye veya Şili menşeli kabul edilebilmeleri için;
a) söz konusu maddelerin Türkiye veya Şili’de tabi tutulduğu işçilik veya işlemin, yetersiz işçilik veya işlemlerin ötesine geçmiş olması,
b) söz konusu maddeler Türkiye veya Şili’ye doğrudan ihraç edilmiş olsa idi geçerli menşe kuralları uygulandığında, maddelerin yine Avrupa Birliği menşei kazanacak olması, ve
c) Türkiye, Şili ve Avrupa Birliği arasında bu kümülasyon mekanizması ile söz konusu ürünlerin menşeinin belgelendirilmesi ve kontrolüne ilişkin Yönetmelik hükümlerinin tam olarak uygulanmasını sağlayan yeterli idari iş birliği süreçlerine imkân veren düzenlemelerin mevcut olması,
gerekmektedir.
· Tamamen elde edilmemiş (taraf ülke menşeli olamayan) ürünler, Yönetmelik eki Ek-II'de yer alan listede belirtilen şartlar yerine getirildiği takdirde yeterli derecede işçilik veya işlem görmüş olarak kabul edilir. Ek-II'de yer alan listede belirtilen şartlar, Anlaşma kapsamındaki tüm ürünler için, bu ürünlerin imalatında kullanılan taraf ülke menşeli olmayan maddeler üzerinde yapılması gerekli işçilik ve işlemleri gösterir ve sadece bu maddelerle ilişkili olarak geçerlidir. Aynı şekilde söz konusu listede o ürün için belirtilen şartları yerine getirerek menşe statüsü kazanmış bir ürün, başka bir ürünün imalatında kullanıldığı durumda, onun bileşiminde yer aldığı ürüne tatbiki mümkün şartlar kendisine uygulanmaz ve bu malların imalatında kullanılmış olabilecek menşeli olmayan maddeler dikkate alınmaz. Bu maddede belirtilen duruma rağmen, listede belirtilen şartlar uyarınca bir ürünün imalatında kullanılmaması gereken menşeli olmayan maddeler, ancak;
a) Toplam kıymetlerinin, ürünün fabrika çıkış fiyatının % 10'unu geçmemesi,
b) Menşeli olmayan maddelerin azami değeri olarak listede verilmiş olan yüzdelerin, bu bendin uygulanması suretiyle aşılmaması
şartı ile kullanılabilir. Bu hükümler, Armonize Sistemin 50 ila 63 üncü fasıllarındaki ürünlere uygulanmaz.
3. BÖLGESEL DÜZEYDE YÜRÜTÜLEN TİCARET ANLAŞMALARI KAPSAMINDA TERCİHLİ MENŞE KAZANIM KURALLARI
Birbirleri arasında ikili anlaşma bulunan bazı ülkeler, ikili anlaşmaların sağladığı ticari kazanımları bölgesel düzeye taşımak ve bir sistem etrafında birleşip sisteme taraf ülkeler menşeli malların diğer taraf ülkelerce serbestçe kullanılmasına ve taraf ülkeler menşeli girdilerle üretilen eşyanın, üzerinde anlaşmaya varılan tercihli rejiminden yararlanabilmesine ve bu şekilde mevcut üretim kaynaklarının birleştirilmesine imkan tanıyan bir serbest ticaret alanı oluşturmak amacı ile Pan Avrupa Menşe Kümülasyon Sistemi (PAMK) ve Batı Balkan Menşe Kümülasyon Sistemi (BBMK) ni hayata geçirmişlerdir. Bu iki sistemde de sisteme dahil ülkeler arasında serbest ticaret anlaşmaları mevcuttur. PAMK Sistemi daha sonra içerisine Akdeniz ülkelerini de alarak Pan Avrupa Akdeniz Menşe Kümülasyon Sistemi (PAAMK) ne dönüşmüştür. Ancak Pan Avrupa Akdeniz Menşe Kümülasyon Sistemi’nde sisteme dahil her ülkenin birbiri ile serbest ticaret anlaşması yoktur. Bu nedenle “Değişken Geometri” (Variable Geometry) adı verilen sistemde tercihli ticarete konu eşyanın üretiminde kullanılan girdilerin menşeli olduğu ülkelerin birbirleri arasında STA mevcut olup olmadığının kontrol edilmesi tercihli menşe uygulamaları açısından önem arz etmektedir.
PAMK, PAAMK’ ın altında ayrı bir sistem olarak halen varlığını devam ettirmektedir.
Konvansiyon Sistemi ise hem PAAMK hem de BBMK sistemlerini, tek bir çapraz kümülasyon sistemi sürecine entegre etmeyi hedeflemektedir. Böylece öncelikle her iki sistemde, sisteme taraf ülkelerden STA sürecini tamamlamış olanların her biri ile yapılan Menşe Protokollerini yani Tercihli Menşe Kurallarını ayrı ayrı değil de tek bir ortak metne dönüştürmek suretiyle farklı metinlerin oluşturduğu karmaşayı ve bürokrasiyi ortadan kaldırmak amaçlanmıştır. Bu maksatla hazırlanan ‘Bölgesel Konvansiyon’ metni; 08-09 Aralık 2009 tarihlerinde Brüksel’de yapılan 8. Avrupa-Akdeniz Ticaret Bakanları Konferansı’nda kabul edilmiştir. Bu çerçevede “Pan Avrupa Akdeniz Tercihli Menşe Kurallarına Dair Bölgesel Konvansiyon”, 15 Haziran 2011 tarihinde Avrupa Komisyonunca imzaya açılmıştır. 4 Kasım 2011’de imzalanan Konvansiyon, 1 Şubat 2014 tarihinde ülkemizde yürürlüğe girmiştir.
Konvansiyonun hedeflendiği şekilde bölgesel bir menşe kümülasyon sistemine dönüşebilmesi, Pan Avrupa Akdeniz ülkeleri arasında aynı menşe kurallarına dayalı tercihli ticaret anlaşmalarının varlığı koşuluna bağlıdır. Bu amaçla, sisteme taraf olan ülkeler arasındaki Serbest Ticaret Anlaşmalarında yer alan menşe kurallarına ilişkin protokoller aynı hükümleri içerecek şekilde değiştirilmektedir. İlaveten sistemde yapılan herhangi bir değişikliğin tüm anlaşmalara ikili bazda yansıtılmasını; yeni ülkelerin menşe kümülasyon sistemine dahil edilmek istenmesi halinde ise tüm anlaşmaların buna göre revize edilmesini gerektirmektedir. Konvansiyona taraf olan ülke ile söz konusu değişikliğin yapılmasından ve bu değişikliğin yürürlüğe girmesinden sonra, ilgili ülke mevcut Pan Avrupa Akdeniz Menşe Kümülasyon Sistemi Kapsamı Ticarette Eşyanın Tercihli Menşeinin Tespiti hakkında Yönetmelik veya Batı Balkan Menşe Kümülasyon Sistemi Kapsamı Ticarette Eşyanın Tercihli Menşeinin Tespiti hakkında Yönetmelik kapsamından çıkarılarak Bölgesel Konvansiyonun uygulanması için oluşturulan Pan Avrupa Akdeniz Tercihli Menşe Kurallarına Dair Bölgesel Konvansiyon Kapsamı Ticarette Eşyanın Tercihli Menşeinin Tespiti Hakkında Yönetmelik kapsamına alınacaktır.
Yukarıdaki açıklamalardan sonra bu sistemlerde uygulanmakta olan tercihli menşe kurallarını inceleyelim.
3.1.Pan Avrupa Akdeniz Menşe Kümülasyon Sistemi Kapsamı Ticarette Eşyanın Tercihli Menşeinin Tespiti Hakkında Yönetmelik (26.11.2009 t. 27418 s. R.G.)
Anlaşmaya taraf ülkeler: Türkiye- AB- Suriye- Tunus- Fas- İsrail- Mısır
· a) Anlaşmaya Taraf ülkede elde edilen ürünler, (taraf ülkenin kendi toprağından veya deniz yatağından çıkartılan madencilik ürünleri, hasat edilen, yetiştirilen bitkiler ve bitkisel ürünler, orada doğmuş yetiştirilmiş canlı hayvanlar ve bu hayvanlardan elde edilen ürünler, avcılık ve balıkçılıktan elde edilen ürünler, taraf ülke gemileri ile elde edilen deniz ürünleri, taraf ülke fabrika gemileri bordasında üretilen ürünler ve yapılan imalatlar sonrası ortaya çıkan atık ve hurdalar)
· b) Yönetmelik eki EK II de belirtilen (yetersiz işçilik veya işlemin ötesinde bir işçilik ve işlem uygulanması ya da anlaşmaya taraf olmayan ülkeler menşeli olan girdilerin fiyatının, nihai ürünün fabrika çıkış fiyatına mukayesesi vb..gibi) koşulları karşılayarak ilgili Taraf ülkede yeterli işçilik veya işleme tabi tutulmuş olmaları kaydıyla, tamamen elde edilmemiş (taraf olmayan ülke menşeli) girdiler ihtiva ederek anılan Taraf ülkede elde edilmiş ürünler,
Taraf ülkelerden biri menşeli kabul edilirler.
· Avrupa Ekonomik Alanı Anlaşmasına Ek Protokol 4 hükümleri çerçevesinde Avrupa Ekonomik Alanı (AEA)- (AB, İsviçre hariç EFTA ülkeleri) menşeli eşya, bu Yönetmelik çerçevesinde Avrupa Topluluğu menşeli olarak kabul edilir.
· Türkiye, Lihtenştayn, İsviçre, İzlanda, Norveç veya AB menşeli maddeler, Türkiye ya da ilgili Taraf ülkede elde edilmiş bir ürün içine dahil edildikleri takdirde, Türkiye ya da ilgili Taraf ülke menşeli olarak kabul edilirler. Söz konusu maddelerin yetersiz işçilik ve işlemlerin ötesinde bir işçilik ve işlemden geçmiş olmaları gereklidir.
· Faroe Adaları veya Avrupa Akdeniz Ortaklığı’ na katılan, (Türkiye, Cezayir, Mısır, İsrail, Lübnan, Ürdün, Fas, Suriye, Tunus, Batı Şeria ve Gazze Şeridi) Türkiye hariç ülkeler menşeli maddeler, Türkiye ya da ilgili Taraf ülkede elde edilmiş bir ürün içine dahil edildikleri takdirde Türkiye ya da ilgili Taraf ülke menşeli olarak kabul edilirler. Söz konusu maddelerin yetersiz işçilik ve işlemlerin ötesinde bir işçilik ve işlemden geçmiş olmaları gereklidir.
· Türkiye ya da ilgili Taraf ülkede gerçekleştirilen işçilik veya işlem, yetersiz işçilik ve işlemlerin ötesinde bir işçilik ve işlemin ötesine geçmez ise, yalnızca Türkiye ya da ilgili Taraf ülkede eklenen katma değerin, imalatta kullanılan bu maddenin AB, Lihtenştayn, İsviçre, İzlanda, Norveç, Faroe Adaları veya Avrupa Akdeniz Ortaklığı’na katılan, ülkelerden biri menşeli maddelerin kıymetini geçmesi halinde elde edilen ürün Türkiye ya da ilgili Taraf ülke menşeli olarak kabul edilir. Eğer bu gerçekleşmez ise, elde edilen ürün Türkiye ya da ilgili Taraf ülkedeki imalat işlemlerinde kullanılan en yüksek kıymete sahip maddeyi sağlayan AB, Lihtenştayn, İsviçre, İzlanda, Norveç, Faroe Adaları veya Avrupa Akdeniz Ortaklığı’na katılan, ülke menşeli olarak kabul edilir.
· AB, Lihtenştayn, İsviçre, İzlanda, Norveç, Faroe Adaları veya Avrupa Akdeniz Ortaklığı’na katılan ülkelerden biri menşeli olupTürkiye ya da ilgili Taraf ülkede hiçbir işçilik veya işleme uğramamış ürünler, bu ülkelerden birine ihraç edilmeleri halinde menşeli ürün statülerini korurlar.
· Yönetmelik eki EK II de belirtilen (yetersiz işçilik veya işlemin ötesinde bir işçilik ve işlem uygulanması ya da anlaşmaya taraf olmayan ülkeler menşeli olan girdilerin fiyatının, nihai ürünün fabrika çıkış fiyatına mukayesesi vb..gibi) koşulları karşılayarak ilgili Taraf ülkede yeterli işçilik veya işleme tabi tutulmuş olmaları kaydıyla, tamamen elde edilmemiş girdiler ihtiva ederek anılan Taraf ülkede elde edilmiş ürünlerin Türkiye ya da ilgili Taraf ülkede müteakip işçilik veya işleme tabi tutulması halinde Türkiye, Tunus, Cezayir veya Fas’ta yapılan işçilik veya işlem Türkiye’de yapılmış gibi mütalaa edilir. Bu hüküm gereğince menşeli ürünlerin anılan ülkelerin iki veya daha fazlasında elde edilmesi halinde bu ürünler ancak gerçekleştirilen işçilik veya işlemin yetersiz işçilik veya işlemlerin ötesinde bir işçilik ya da işlem olması kaydıyla Türkiye ya da ilgili Taraf ülke menşeli kabul edilir.
· Tamamen elde edilmemiş ürünler, Yönetmelik eki Ek-II'de yer alan listede belirtilen şartlar yerine getirildiği takdirde yeterli derecede işçilik veya işlem görmüş olarak kabul edilir. Ek-II'de yer alan listede belirtilen şartlar, Anlaşma kapsamındaki tüm ürünler için, bu ürünlerin imalatında kullanılan menşeli olmayan maddeler üzerinde yapılması gerekli işçilik ve işlemleri gösterir ve sadece bu maddelerle ilişkili olarak geçerlidir. Aynı şekilde söz konusu listede o ürün için belirtilen şartları yerine getirerek menşe statüsü kazanmış bir ürün, başka bir ürünün imalatında kullanıldığı durumda, onun bileşiminde yer aldığı ürüne tatbiki mümkün şartlar kendisine uygulanmaz ve bu malların imalatında kullanılmış olabilecek menşeli olmayan maddeler dikkate alınmaz. Bu maddede belirtilen duruma rağmen, listede belirtilen şartlar uyarınca bir ürünün imalatında kullanılmaması gereken menşeli olmayan maddeler, ancak;
a) Toplam kıymetlerinin, ürünün fabrika çıkış fiyatının %10'unu geçmemesi,
b) Menşeli olmayan maddelerin azami değeri olarak listede verilmiş olan yüzdelerin, bu bendin uygulanması suretiyle aşılmaması şartı ile kullanılabilir. Bu hükümler, Armonize Sistemin 50 ila 63’üncü fasıllarındaki ürünlere uygulanmaz.
3.2.Batı Balkan Menşe Kümülasyon Sistemi Kapsamı Ticarette Eşyanın Tercihli Menşeinin Tespiti Hakkında Yönetmelik (19.07.2009 t. 27293 s. R.G.)
Anlaşmaya Taraf Ülkeler : Türkiye- Karadağ- Arnavutluk- Bosna Hersek
· a) Anlaşmaya Taraf ülkede elde edilen ürünler, (taraf ülkenin kendi toprağından veya deniz yatağından çıkartılan madencilik ürünleri, hasat edilen, yetiştirilen bitkiler ve bitkisel ürünler, orada doğmuş yetiştirilmiş canlı hayvanlar ve bu hayvanlardan elde edilen ürünler, avcılık ve balıkçılıktan elde edilen ürünler, taraf ülke gemileri ile elde edilen deniz ürünleri, taraf ülke fabrika gemileri bordasında üretilen ürünler ve yapılan imalatlar sonrası ortaya çıkan atık ve hurdalar)
· b) Yönetmelik eki EK II de belirtilen (yetersiz işçilik veya işlemin ötesinde bir işçilik ve işlem uygulanması ya da anlaşmaya taraf olmayan ülkeler menşeli olan girdilerin fiyatının, nihai ürünün fabrika çıkış fiyatına mukayesesi vb..gibi) koşulları karşılayarak ilgili Taraf ülkede yeterli işçilik veya işleme tabi tutulmuş olmaları kaydıyla, tamamen elde edilmemiş (taraf olmayan ülke menşeli) girdiler ihtiva ederek anılan Taraf ülkede elde edilmiş ürünler,
Taraf ülkelerden biri menşeli kabul edilirler.
· Türkiye, Avrupa Birliği ve Kosova menşeli maddeler, Türkiye Cumhuriyeti ya da ilgili Taraf ülkede elde edilmiş bir ürün içine dahil edildikleri takdirde Türkiye Cumhuriyeti ya da ilgili Taraf ülke menşeli olarak kabul edilirler. Söz konusu yetersiz işçilik ve işlemin ötesinde bir işçilik ve işlemden geçmiş olmaları koşuluyla, yeterli işçilik veya işlemden geçmiş olma şartı aranmaz.
· Türkiye Cumhuriyeti ya da ilgili Taraf ülkede gerçekleştirilen işçilik ve işlem yetersiz işçilik ve işlemlerin ötesine geçmez ise yalnızca Türkiye Cumhuriyeti ya da ilgili Taraf ülkede eklenen katma değerin imalatta kullanılan Avrupa Birliği veya Kosova menşeli maddelerin kıymetini geçmesi halinde elde edilen ürün Türkiye Cumhuriyeti ya da Taraf ülke menşeli olarak kabul edilir. Eğer bu geçekleşmez ise elde edilen ürün Türkiye Cumhuriyeti ya da ilgili Taraf ülkedeki imalat işlemlerinde kullanılan en yüksek kıymete sahip maddeyi sağlayan Avrupa Birliği veya Kosova menşeli olarak kabul edilir.
· Avrupa Birliği veya Kosova menşeili ve Türkiye Cumhuriyeti ya da ilgili Taraf ülkede hiçbir işçilik veya işleme uğramamış ürünler bu ülkelerinden birine ihraç edilmeleri halinde menşe statülerini korurlar
· Tamamen elde edilmemiş ürünler Yönetmelik eki EK II de yer alan listede belirtilen şartlar yerine getirildiği taktirde yeterli derecede işçilik veya işlem görmüş olarak kabul edilir. Ek II de yer alan listede belirtilen şartlar, anlaşma kapsamındaki tüm ürünler için, bu ürünlerin imalatında kullanılan menşeli olmayan maddeler üzerinde yapılması gereken işçilik ve işlemleri gösterir ve sadece bu maddelerle ilişikli olarak geçerlidir. Aynı şekilde söz konusu listede o ürün için belirtilen şartları yerine getirerek menşe statüsü kazanmış bir ürün, başka bir ürünün imalatında kullanıldığı durumlar onun bileşiminde yer aldığı ürüne tatbiki mümkün şatlar kendisine uygulanmaz ve bu malların imalatında kullanılmış olabilecek menşeli olamayan maddeler dikkate alınmaz. Bu maddede belirtilen duruma rağmen şartlar uyarınca bir ürünün imalatında kullanılmaması gereken menşeli olamayan maddeler ancak;
a) Toplam kıymetlerinin, ürünün fabrika çıkış fiyatının %10’unu geçmemesi,
b) Menşeli olmayan maddelerin azami değer olarak listede verilmiş olan yüzdelerin, bu bendin uygulanması suretiyle aşılmaması
Şartı ile kullanılabilir. Bu hükümler, Armonize Sistemin 50 ile 63’üncü fasıllarındaki ürünler için uygulanmaz.
3.3.Pan Avrupa Akdeniz Tercihli Menşe Kurallarına Dair Bölgesel Konvansiyon Kapsamı Ticarette Eşyanın Tercihli Menşeinin Tespiti Hakkında Yönetmelik (20.10.2017 t. 30216 s. R.G.)
Anlaşmaya taraf ülkeler: Türkiye- Faroe Adaları- Moldova- Makedonya- Sırbistan- EFTA- Arnavutluk- Filistin- Gürcistan- Karadağ- Bosna Hersek
· a) Anlaşmaya Taraf ülkede elde edilen ürünler, (taraf ülkenin kendi toprağından veya deniz yatağından çıkartılan madencilik ürünleri, hasat edilen, yetiştirilen bitkiler ve bitkisel ürünler, orada doğmuş yetiştirilmiş canlı hayvanlar ve bu hayvanlardan elde edilen ürünler, avcılık ve balıkçılıktan elde edilen ürünler, taraf ülke gemileri ile elde edilen deniz ürünleri, taraf ülke fabrika gemileri bordasında üretilen ürünler ve yapılan imalatlar sonrası ortaya çıkan atık ve hurdalar)
· b) Yönetmelik eki EK II de belirtilen (yetersiz işçilik veya işlemin ötesinde bir işçilik ve işlem uygulanması ya da anlaşmaya taraf olmayan ülkeler menşeli olan girdilerin fiyatının, nihai ürünün fabrika çıkış fiyatına mukayesesi vb..gibi) koşulları karşılayarak ilgili Taraf ülkede yeterli işçilik veya işleme tabi tutulmuş olmaları kaydıyla, tamamen elde edilmemiş (taraf olmayan ülke menşeli) girdiler ihtiva ederek anılan Taraf ülkede elde edilmiş ürünler,
Taraf ülkelerden biri menşeli kabul edilirler.
· Avrupa Ekonomik Alanı Anlaşması çerçevesinde Avrupa Ekonomik Alanı (AEA) –(AB, Norveç, İzlanda ve Lihtenştayn) menşeli eşya AEA’ ya taraf olan ülkeler haricinde bir başka Taraf ülkeye ihraç edildikleri hallerde AEA menşeli olarak kabul edilir.
· Bünyelerinde Türkiye, Lihtenştayn, İsviçre, İzlanda, Norveç veya AB menşeli girdiler dâhil edilmek suretiyle ihracatı gerçekleştiren Taraf ülkede elde edilen ürünler, bir başka Taraf ülkeye ihraç edildikleri hallerde, ihracatı gerçekleştiren Taraf ülkede yetersiz işçilik ve işlemlerin ötesinde bir işçilik veya işlemden geçmiş olmaları şartıyla, ihracatı gerçekleştiren Taraf ülke menşeli olarak kabul edilirler. Söz konusu girdilerin yeterli işçilik veya işlemden geçmiş olmaları gerekmez.
· Bünyelerine Faroe Adaları, Cezayir, Mısır, İsrail, Ürdün, Lübnan, Fas, Filistin, Suriye, Tunus, Arnavutluk, Bosna ve Hersek, Makedonya, Karadağ, Sırbistan, Kosova, Gürcistan, Moldova veya Ukrayna menşeli girdiler dâhil edilmek suretiyle ihracatı gerçekleştiren Taraf ülkede elde edilen ürünler, bir başka Taraf ülkeye ihraç edildikleri hallerde, ihracatı gerçekleştiren Taraf ülkede yetersiz işçilik ve işlemlerin ötesinde bir işçilik veya işlemden geçmiş olmaları şartıyla, ihracatı gerçekleştiren Taraf ülke menşeli olarak kabul edilirler. Söz konusu girdilerin yeterli işçilik veya işlemden geçmiş olmaları gerekmez.
· İhracatı yapan Taraf ülkede gerçekleştirilen işçilik veya işlem, yetersiz işçilik ve işlemlerin ötesine geçmez ise, yalnızca ihracatı yapan Taraf ülkede eklenen katma değerin, imalatta kullanılan bu girdinin Türkiye, Lihtenştayn, İsviçre, İzlanda, Norveç veya AB, Faroe Adaları, Cezayir, Mısır, İsrail, Ürdün, Lübnan, Fas, Filistin, Suriye, Tunus, Arnavutluk, Bosna ve Hersek, Makedonya, Karadağ, Sırbistan, Kosova, Gürcistan, Moldova veya Ukrayna ülkelerinden biri menşeli girdilerin kıymetini geçmesi halinde, elde edilen ürün ihracatı gerçekleştiren Taraf ülke menşeli olarak kabul edilir. Eğer bu gerçekleşmez ise, elde edilen ürün Taraf ülkedeki imalat işlemlerinde kullanılan en yüksek kıymete sahip girdiyi sağlayan diğer Taraf ülke menşeli olarak kabul edilir. Taraf ülkelerden biri menşeli olup, ihracatı gerçekleştiren Taraf ülkede hiçbir işçilik veya işleme uğramamış ürünler, bu ülkelerden birine ihraç edilmeleri halinde menşeli ürün statülerini korurlar.
· Tamamen elde edilmemiş ürünler, Yönetmelik eki Ek-II'de yer alan listede belirtilen şartlar yerine getirildiği takdirde yeterli derecede işçilik veya işlem görmüş olarak kabul edilir. Ek-II'de yer alan listede belirtilen şartlar imalatta kullanılan menşeli olmayan girdiler üzerinde yapılması gerekli işçilik ve işlemleri göstermekte olup, sadece bu girdilerle ilgili olarak geçerlidir. Bu nedenle, eğer söz konusu listede o ürün için belirtilen şartları yerine getirerek menşe statüsü kazanmış bir ürün, başka bir ürünün imalatında kullanılırsa, onun bileşiminde yer aldığı ürüne tatbiki mümkün şartlar, kendisine uygulanamaz ve bu malların imalatında kullanılmış olabilecek menşeli olmayan girdiler dikkate alınmaz. Bu maddede belirtilen duruma rağmen, listede belirtilen şartlar uyarınca bir ürünün imalatında kullanılmaması gereken menşeli olmayan maddeler, ancak;
a) Toplam kıymetlerinin, ürünün fabrika çıkış fiyatının %10'unu geçmemesi,
b) Menşeli olmayan maddelerin azami değeri olarak listede verilmiş olan yüzdelerin, bu bendin uygulanması suretiyle aşılmaması şartı ile kullanılabilir. Bu hükümler, Armonize Sistemin 50 ila 63’üncü fasıllarındaki ürünlere uygulanmaz.
SONUÇ
Yazının bu bölümünde, şu ana kadar ki tüm bilgiler bir bütün halinde değerlendirildiğinde aslında tüm serbest ticaret anlaşmalarının menşe kazanım kurallarının ana hatlarıyla benzer özellikte olduğunu ancak detaylara inildikçe farklılıklar oluştuğunu söyleyebiliriz. Zira, bir eşyanın menşeinin belirlenmesinde kullanılan iki temel ölçüt bulunmaktadır. Bunlardan birincisi, ürünün tamamen bir ülkede elde edilen ürün olup olmadığının belirlenmesidir. Eğer ürün “tamamen bir ülkede elde edilen” ürün tanımını karşılıyor ise o ülke menşeli olarak kabul edileceği açıktır. Eğer ürün tamamen bir ülkede elde edilen ürün değil ise bu durumda yapılan işlem ve işçilik değerlendirilerek yani “esaslı dönüşüm ölçütü” ile eşyanın menşei tespit edilir. Esaslı dönüşüm ölçütündeki temel kriter ise eşyanın yetersiz işçilik ve işlemin ötesinde bir işçilik ve işlem görmesidir. Bu kriteri karşılamaması durumunda ise bu defa ürünün üretiminde kullanılan anlaşmaya taraf olmayan ülke menşeli girdilerin fiyatının, nihai ürünün fabrika çıkış fiyatına mukayesesi yapılarak menşei tespit edilebilir.
Tüm bu açıklamaların yanı sıra menşe esaslı ticarette en önemlisi de, bölgesel düzeyde yürütülen kümülasyon sistemlerinde sisteme katılan ülkelerin birbirleri arasında serbest ticaret anlaşmaları olmaması ya da henüz tamamlanmamış olması sebebiyle bu ülkeler menşeli girdilerle üretilen eşyanın tercihli menşe statüsü kazanıp kazanmadığının tespiti hususunda ilgili Anlaşmaların menşe protokollerinin / yönetmelik eklerinin iyi incelenmesi gerektiğidir.
KAYNAKÇA
- 4458 Sayılı Gümrük Kanunu, 04.11.1999 tarihli, 23866 sayılı Resmî Gazete
- Gümrük Yönetmeliği, 07.10.2009 tarihli, 27369 sayılı Resmî Gazete
- Türkiye-Birleşik Krallık Ortak Komitesinin Türkiye Cumhuriyeti ile Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı Arasında Serbest Ticaret Anlaşması Eki Menşe Protokolünü Değiştiren 15/3/2021 Tarihli ve 2/2021 Sayılı Kararı Kapsamı Ticarette Eşyanın Tercihli Menşeinin Tespiti Hakkında Yönetmelik, 30.05.2021 tarihli, 31496 sayılı Resmi Gazete
- Türkiye Cumhuriyeti ile Bolivarcı Venezuela Cumhuriyeti Arasındaki Ticaretin Geliştirilmesi Anlaşması Çerçevesinde Menşe Kümülasyon Sistemi Kapsamı Ticarette Eşyanın Tercihli Menşeinin Tespiti Hakkında Yönetmelik, 06.09.2020 tarihli, 31236 sayılı Resmi Gazete
- Türkiye-Güney Kore Serbest Ticaret Anlaşması Çerçevesindeki Ticarette Eşyanın Tercihli Menşeinin Tespiti Hakkında Yönetmelik, 30.04.2013 tarihli, 28633 sayılı Resmi Gazete
- Türkiye-Malezya Serbest Ticaret Anlaşması Çerçevesindeki Ticarette Eşyanın Tercihli Menşeinin Tespiti Hakkında Yönetmelik, 10.07.2015 tarihli, 29412 sayılı Resmi Gazete
- Türkiye Cumhuriyeti ile Morityus Cumhuriyeti Arasında Serbest Ticaret Anlaşması Çerçevesindeki Ticarette Eşyanın Tercihli Menşeinin Tespiti Hakkında Yönetmelik (09.06.2013 t. 28672 s. R.G.) Türkiye Singapur Serbest Ticaret Anlaşması Çerçevesindeki Ticarette Eşyanın Tercihli Menşeinin Tespiti Hakkında Yönetmelik, 01.10.2017 tarihli, 30197 sayılı Resmi Gazete
- Türkiye-Şili Serbest Ticaret Anlaşması Çerçevesindeki Menşe Kümülasyon Sistemi Kapsamı Ticarette Eşyanın Tercihli Menşeinin Tespiti Hakkında Yönetmelik, 15.03.2011 tarihi, 27875 sayılı Resmi Gazete
- Pan Avrupa Akdeniz Menşe Kümülasyon Sistemi Kapsamı Ticarette Eşyanın Tercihli Menşeinin Tespiti Hakkında Yönetmelik, 26.11.2009 tarihi 27418 sayılı Resmi Gazete
- Batı Balkan Menşe Kümülasyon Sistemi Kapsamı Ticarette Eşyanın Tercihli Menşeinin Tespiti Hakkında Yönetmelik, 19.07.2009 tarihli 27293 sayılı Resmi Gazete
- Pan Avrupa Akdeniz Tercihli Menşe Kurallarına Dair Bölgesel Konvansiyon Kapsamı Ticarette Eşyanın Tercihli Menşeinin Tespiti Hakkında Yönetmelik, 20.10.2017 tarihli 30216 sayılı Resmi Gazete
Comments